Ο βρυγμός (bruxism) είναι ο επιστημονικός όρος για την περιγραφή μιας νοσηρής κατάστασης που χαρακτηρίζεται από το ασυναίσθητο τρίξιμο και σφίξιμο των δοντιών μεταξύ τους, όπου προκαλείται πόνος στο πρόσωπο και φθορές στα δόντια, εκτός της λειτουργίας της μάσησης. Οι περισσότερες μελέτες εκτιμούν ότι προσβάλλει το 5%-20% των ανθρώπων ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου. Το μη λειτουργικό σφίξιμο και τρίξιμο των δοντιών δεν είναι σπάνιο και σύμφωνα με την βιβλιογραφία διαχωρίζεται σε ημερήσιο και νυχτερινό (Sierwold και συν 2015).

Ημερήσιο βρυγμό (σφίξιμο) εμφανίζει το 20% των ανθρώπων και αποδίδεται σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες και γίνεται εύκολα αντιληπτό. (Manfredini and Lobbezoo 2009).

Νυχτερινό βρυγμό (τρίξιμο) εμφανίζει το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων και γίνεται ακούσια κατά τη διάρκεια του ύπνου. Στο βρυγμό, η δύναμη με την οποία μπορεί να σφίξει κάποιος τα δόντια του, κατά τη διάρκεια του ύπνου, μπορεί να είναι και έως έξι φορές μεγαλύτερη από την πίεση που ασκεί πάνω σε αυτά κατά τη διάρκεια της ημέρας

Συμπτώματα του βρυγμού μπορεί να είναι γενικά :

1.      Πόνος στη γνάθο ή στην άρθρωση
2.    Πονοκέφαλοι
3.     Πόνος στους μυς της κεφαλής και της κάτω γνάθου
4.   Θόρυβος (clicking) κατά το άνοιγμα του στόματος
5.    Περιορισμός στο άνοιγμα του στόματος

Αλλά και ειδικά στο στόμα, όπως :

1. Αποτριβή και φθορά στις μασητικές επιφάνειες των δοντιών
2. Διάβρωση στην περιοχή του αυχένα των δοντιών
3. Κατάγματα δοντιών, σφραγισμάτων ή προσθετικών εργασιών
4.  Κινητικότητα δοντιών

 Ο οδοντίατρος μπορεί να διαπιστώσει ύστερα από κλινική εξέταση εάν ένα άτομο είναι βρυγμομανής από τις έντονες και εκτεταμένες αποτριβές που προκαλεί ο βρυγμός. Δύσκολα απαλλάσσεται κανείς από την συνήθεια του βρυγμού, αλλά μπορεί να προστατευτεί από τα αποτελέσματά του με τη χρήση του ειδικού νάρθηκα.

Τι είναι όμως ο νάρθηκας βρυγμού και ποιες οι κατηγορίες του;

Είναι μία ειδική κατασκευή, από διάφανο σκληρό ακρυλικό, η οποία καλύπτει τις μασητικές επιφάνειες όλων των δοντιών, στην επάνω ή στην κάτω γνάθο. Χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο το βράδυ, αλλά μπορεί να φοριέται και κατά τη διάρκεια της ημέρας, αν κρίνεται σκόπιμο. Ο νάρθηκας εμποδίζει τα δόντια να κλείσουν στη συνηθισμένη τους θέση, και εξισορροπεί τις πιέσεις τους. Αυτό οδηγεί στη χαλάρωση των μυών και στην άρση των συμπτωμάτων από το στοματογναθικό σύστημα και την άρθρωση. Παράλληλα, η χρήση του νάρθηκα προστατεύει τα δόντια από την αποτριβή, μειώνει την κινητικότητα τους, και προστατεύει τις προσθετικές εργασίες από κατάγματα λόγω καταπόνησης.

Οι ενδοστοματικοί νάρθηκες διαχωρίζονται σε μερικής και ολικής κάλυψης καθώς και σε μαλακούς νάρθηκες.

Μερικής κάλυψης

1. Πρόσθιος αποπρογραμματιστής ή πρόσθιο επίπεδο δήξης
2. Οπίσθιο επίπεδο δήξης, νάρθηκας ανάπαυσης

 Ολικής κάλυψης

1. Νάρθηκας μυϊκής χαλάρωσης: σταθεροποίησης (stabilization).
2. Νάρθηκας επανατοποθέτησης (ορθοπεδικός)
3. Νάρθηκες αναπήδησης (pivoting)
4. Νάρθηκες άπνοιας

  Μαλακοί νάρθηκες

1. Προστατευτικοί (βρυγμού)
2. Αθλητικοί

Για να πληροί τις απαιτούμενες προδιαγραφές ο νάρθηκας βρυγμού, πρέπει να είναι ανένδοτος, από σκληρό ακρυλικό, και να επιτρέπει ελεύθερα τις οριζόντιες και πλάγιες κινήσεις της κάτω γνάθου. Οι μαλακοί νάρθηκες αντενδείκνυνται απολύτως για την περίπτωση του βρυγμού, γιατί τον επιδεινώνουν.

Αντιθέτως, οι προστατευτικοί αθλητικοί νάρθηκες είναι κατασκευασμένοι από μαλακό υλικό, που συνήθως τοποθετούνται στην στην άνω γνάθο. Χρησιμοποιούνται για την προστασία οδοντικών φραγμών και μαλθακών ιστών, από τυχόν τραυματισμούς κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων. Οι μαλακοί νάρθηκες ουσιαστικά αυξάνουν τη λειτουργία των μασητήρων μυών κατά τη διάρκεια του ύπνου και επομένως η χρήση τους θα περιορίζεται στους αθλητές.