Εξαγωγή δοντιού είναι η απομάκρυνση ενός ή περισσοτέρων δοντιών από τον οδοντικό φραγμό.

Συνήθως, η εξαγωγή δοντιού γίνεται σε χαλασμένα δόντια από την  τερηδόνα, σε περιοδοντική ασθένεια, σε τραύμα δοντιού- ιδίως όταν συνυπάρχει και πονόδοντος- σε μη σωστή ανάπτυξη δοντιών π.χ έγκλειστοι φρονιμίτες) και στην ορθοδοντική (συχνά προγόμφιοι) για να δημιουργηθεί χώρος, ώστε τα υπόλοιπα δόντια να ισιώσουν.Η εξαγωγή δοντιού είναι, συνήθως, σχετικά απλή διαδικασία και γίνεται με χρήση τοπικών αναισθητικών. Μερικά δόντια είναι πιο δύσκολο να αφαιρεθούν για διάφορους λόγους, όπως η θέση του δοντιού και το σχήμα των ριζών των δοντιών.

Εάν ένα δόντι είναι μέσα στο οστό(π.χ έγκλειστοι ή ημιέγκλειστοι φρονιμίτες) η εξαγωγή μπορεί να χρειαστεί να γίνει με χειρουργικό τρόπο, ο οποίος  περιλαμβάνει την κοπή  και αφαίρεση του οστού που συγκρατεί το δόντι. Αφού το δόντι αφαιρεθεί, τοποθετούνται ράμματα. Σε αυτή τη περίπτωση συνίσταται να επισκεπτόμαστε εξειδικευμένους χειρουργούς οδοντίατρους.

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες εξαγωγής δοντιών:

• Σπάσιμο ή φθορά δοντιών που δε σηκώνουν θεραπεία. 
• Σοβαρή τερηδόνα ή φλεγμονή (οξύ ή χρόνιο φατνιακό απόστημα). 
• Υπεράριθμα δόντια στο φραγμό που εμποδίζουν άλλα δόντια να ανατείλουν.
• Προετοιμασία για  ορθοδοντική θεραπεία (σιδεράκια), ώστε τα υπόλοιπα να ισιώσουν.
• Αποτυχία ενδοδοντικής θεραπείας.
• Κάταγμα ρίζας, τραύμα δοντιού ειδικά όταν συνυπάρχει πονόδοντος.
• Αφαίρεση σε έγκλειστα δόντια με φλεγμονή, οστική απορρόφηση.

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ-ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΙ/ΗΜΙ-ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΙ ΦΡΟΝΙΜΙΤΕΣ

Οι φρονιμίτες ή οι τρίτοι γομφίοι, σύμφωνα με την ιατρική ορολογία,  είναι τα τελευταία δόντια της μόνιμης οδοντοφυΐας που αναπτύσσονται και εμφανίζονται στο στόμα προς το τέλος της εφηβείας, όπου και ξεκινάει η περίοδος  της ενηλικίωσης και το άτομο ωριμάζει και αποκτά φρόνηση. Ο άνθρωπος έχει συνολικά και στις δύο γνάθους τέσσερις φρονιμίτες. Τα δόντια αυτά πολλές φορές δημιουργούν προβλήματα, είτε με τον πόνο που προκαλούν κατά την ανατολή τους, είτε από τις επιπλοκές που μπορούν να δημιουργήσουν σε περιπτώσεις που βρίσκονται σε λανθασμένη, έκτοπη θέση ανατολής.

Τα συνηθέστερα προβλήματα  που προκαλούν οι φρονιμίτες είναι:

Φλεγμονή των ούλων (περιστεφανίτιδα). Όταν το δόντι έχει ανατείλει εν μέρει, βακτηρίδια μπορούν να εισχωρήσουν μέσα από το χώρο που δημιουργείται κάτω από την ουλική καλύπτρα του δοντιού και να δημιουργήσουν φλεγμονή στα ούλα που περιβάλλουν το φρονιμίτη.

Τερηδόνα. Επειδή οι φρονιμίτες που έχουν ανατείλει μερικώς δεν καθαρίζονται εύκολα, τα βακτηρίδια που περιέχονται στην οδοντική πλάκα μπορούν να δημιουργήσουν κοιλότητες, τόσο στην επιφάνεια του φρονιμίτη, όσο και στα παρακείμενα δόντια.

Συνωστισμός και καταστροφή της δομής άλλων δοντιών. Όταν υπάρχει συνωστισμός, τα δόντια χάνουν τη σωστή θέση τους στο στόμα. Ο καλός καθαρισμός γίνεται δυσκολότερος και τα δόντια μπορούν να αρχίσουν να καταστρέφονται ανομοιόμορφα ή πρόωρα. Οι φρονιμίτες συχνά ευθύνονται για τον συνωστισμό των μπροστινών δοντιών καθώς και για την υποτροπή ορθοδοντικής θεραπείας που έχει προηγηθεί.

Σχηματισμός κύστης. Μερικές φορές μπορεί να δημιουργηθεί μία κύστη γύρω από έναν έγκλειστο φρονιμίτη,  η οποία μπορεί να καταστρέψει τα παρακείμενα δόντια, το οστό  γνάθων, τα  νεύρα και άλλα ανατομικά στοιχεία.

Άλλα συμπτώματα  που μπορούν να παρατηρηθούν είναι τριγμός, δυσφαγία, περιφερειακή αδενοπάθεια, πυρετός, ρίγη, ευαισθησία στο δέρμα της παρειάς που αντιστοιχεί στην περιοχή, ανορεξία, φαρυγγίτιδα και εκροή υγρού κατά την πίεση του βλεννογόνου πάνω από το δόντι που ανατέλει, απόστημα, πόνος στη γνάθο, ενώ συχνά αρχίζει ο τερηδονισμός του ημιέγκλειστου δοντιού. Συχνά υπάρχει περιοδοντίτιδα στην περιοχή αυτή, όμως σπάνια μπορεί να παρατηρηθεί οίδημα στη γωνία της κάτω γνάθου και δερματικό συρίγγιο σε έγκλειστους φρονιμίτες της κάτω γνάθου, ενώ η εμφάνιση ιγμορίτιδας σε αντίστοιχα δόντια με απόστημα στην άνω γνάθο είναι συχνότερη. 

Στις παραπάνω περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η αφαίρεση τους. Φρονιμίτες που έχουν εμφανιστεί στο στόμα και λειτουργούν, εφόσον δεν έχουν την παραμικρή νόσο και βρίσκονται σε ένα υγιές περιβάλλον με υγιή ούλα, δε χρειάζεται να αφαιρούνται. Φρονιμίτες όμως που είναι είτε ημι-έγκλειστοι είτε έγκλειστοι και δε συμμετέχουν στη μάσηση, ακόμα και αν δε δημιουργούν κάποιο πρόβλημα, είναι καλό να αφαιρούνται.

Πότε όμως και πώς αφαιρούνται οι φρονιμίτες;

 Η καλύτερη ηλικία για να αφαιρεθούν οι φρονιμίτες είναι μεταξύ 16 και 19 ετών, πριν προλάβουν οι ρίζες να διαπλαστούν πλήρως και επειδή το οστό της γνάθου είναι πιο μαλακό. Καθώς μεγαλώνουμε τα οστά των γνάθων γίνονται πιο συμπαγή, με αποτέλεσμα οι εξαγωγές να γίνονται δυσκολότερες.Η εξαγωγή φρονιμιτών που έχουν ανατείλει πλήρως είναι συνήθως αντίστοιχη με την απλή εξαγωγή κάθε άλλου δοντιού μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε από τον γενικό οδοντίατρο είτε από τον εξειδικευμένο χειρουργό. Η επούλωση συνήθως είναι πολύ γρήγορη και ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στις κανονικές του δραστηριότητες άμεσα. Η διαδικασία είναι απλή και γίνεται στο ιατρείο με την χρήση τοπικού αναισθητικού.

Στην περίπτωση όμως  έγκλειστων ή ημιέγκλειστων φρονιμιτών όπου απαιτείται  χειρουργική εξαγωγή, αυτή πρέπει να πραγματοποιείται  μόνο από εξειδικευμένους χειρουργούς στόματος –περιοδοντολόγους  ή γναθοχειρουργούς προκειμένου η διαδικασία να γίνει όσο πιο γρήγορα και ανώδυνα για τον ασθενή. Η χειρουργική εξαγωγή γίνεται με την χρήση τοπικού αναισθητικού στο ιατρείο και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις ιδιαίτερης δυσκολίας χρειάζεται να γίνει με μέθη ή γενική αναισθησία.

Πρέπει να βγαίνουν οι φρονιμίτες σε παιδιά και εφήβους μετά την ορθοδοντική θεραπεία;

Η παρουσία εγκλείστων φρονιμιτών, σύμφωνα με την άποψη πολλών ειδικών, φαίνεται να αποτελεί έναν από τους παράγοντες που δημιουργούν πιέσεις στα μπροστινά δόντια με συνέπεια την απώλεια των αποτελεσμάτων της ορθοδοντικής θεραπείας. Για το λόγο αυτό οι περισσότεροι ορθοδοντικοί συνιστούν την εξαγωγή των εγκλείστων σωφρονιστήρων στα παιδιά και τους εφήβους μετά το τέλος της ορθοδοντικής θεραπείας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, και στην αρχή της.

Γενικά, επειδή τα προβλήματα με τους φρονιμίτες αναπτύσσονται σταδιακά και μπορεί να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν συμπτώματα, ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγουμε τα προβλήματα είναι να επισκεπτόμαστε τακτικά τον οδοντίατρό μας  για κλινικό αλλά και ακτινογραφικό έλεγχο της στοματικής κοιλότητας. Πάντως δεν είναι λίγες οι φορές όπου δεν χρειάζεται να προβούμε σε εξαγωγή των τρίτων γομφίων,όπως εάν είναι απολύτως υγιείς, έχουν ανατείλει (φυτρώσει) πλήρως και μπορούμε να τους βουρτσίσουμε επαρκώς.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΗΣ

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν αναμένονται προβλήματα ή επιπλοκές κατά τη διάρκεια ή μετά την εξαγωγή δοντιού. Όμως μερικές φορές μια εξαγωγή μπορεί να εμφανίσει απρόβλεπτες επιπλοκές.

Οι πιθανές επιπλοκές μιας εξαγωγής δοντιού μετά την επέμβαση περιλαμβάνουν:

• Ξηρό φατνίο. Ο χώρος όπου βρίσκονταν οι ρίζες (φατνίο) μολύνεται,  σταματάει η αιμάτωση του, αρχίζει να νεκρώνεται και ο ασθενής πονάει πάρα πολύ. Υπάρχει ισχυρός πόνος που συνοδεύεται ενίοτε με δυσώδη οσμή. Παρουσιάζεται 2-3 μέρες μετά την εξαγωγή.
• Μόλυνση. Υπάρχει πιθανότητα να εισχωρήσουν μικρόβια στη πληγή, ιδιαίτερα σε ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή όταν δεν τηρούνται σωστά οι μετεγχειρητικές οδηγίες. Σε περίπτωση υψηλού κινδύνου μόλυνσης, ο οδοντίατρος θα συνταγογραφήσει αντιβιοτικά για πριν και μετά την εξαγωγή.
• Υπερβολική αιμορραγία και / ή οίδημα, ερυθρότητα ή πυρετός. 
• Βλάβη στο νεύρο και μούδιασμα στο κάτω χείλος ή στη γλώσσα
• Πόνος. Είναι συνηθισμένος μετά από εξαγωγή  και ιδιαίτερα μετά από δύσκολες επεμβάσεις. Λαμβάνονται αναλγητικά  σύμφωνα με τις οδηγίες του οδοντιάτρου. 

Για την αποφυγή των ανωτέρω πρέπει να  ακολουθούνται  οι οδηγίες του οδοντιάτρου, πριν, μετά και κατά την διάρκεια της επεμβάσεως.Όσο μεγαλύτερη είναι η δυσκολία μιας εξαγωγής, τόσο πιθανότερη είναι η εμφάνιση επιπλοκών κατά ή μετά την επέμβαση γι’ αυτό είναι προτιμότερο να απευθυνόμαστε σε οδοντίατρους με εξειδίκευση στο τομέα αυτό.